Avontuurlijk, maar we vergeten de prijs die veteranen moeten betalen

Zeventien was hij toen hij vrijwillig de wapenrok aantrok, bijna zeven jaar zou hij hem dragen. Die tijd werd bepalend voor zijn leven nu. Veteraan Erwin van Delzen oogt als een goed getrainde marinier die zijn mannetje staat. Zijn vriendelijke oogopslag laat ook een andere kant van zijn persoonlijkheid zien. Hij heeft zich goed voorbereid op het gesprek. Op tafel liggen foto’s, medailles, baret en een dagboek. Hij begint te vertellen. Als verdwaalde kogels schieten de gebeurtenissen door elkaar heen. ”Sorry, als ik van de hak op de tak spring.”

Rode Khmer
Na een loodzware keuring en mariniersopleiding (“Als je daar doorkomt, weet je dat je uit het goede hout gesneden bent.”) werd hij op 13 juni 1993 naar Cambodja uitgezonden. Het land dat door de Rode Khmer verscheurd was achtergelaten. Hoewel de wapenstilstand was getekend, gingen allerlei gewapende groeperingen, zoals Rode Khmer, Anki en Cpaf elkaar te lijf. Een verwarrende situatie. “Hoe gevaarlijk het was, besefte ik pas toen ik kort geleden mijn dagboek ging lezen.” Erwin hield dat dagelijks bij. Hij leest tijdens het gesprek af en toe een stukje voor. Het raakt hem diep. “Heb ik dat meegemaakt?”

Beschietingen
Het eerste kamp (er zouden er nog vele volgen) waar de mariniers werden ondergebracht was Sok San. Midden in de jungle, onbegaanbaar in de moessontijd en met een niet te harden luchtvochtigheidsgraad. “Onze opdracht was de verschillende groepen te ontwapenen. Massa’s wapens heb ik voorbij zien komen.” Maar niet alle wapentuig werd ingeleverd. “Er waren steeds troepenbewegingen en er werd veel geschoten. Elke nacht hoorden we granaten inslaan. Op een slecht moment stond de Rode Khmer voor de poort. De kogels vlogen door het kamp heen.” Van Delzen herinnert zich steeds meer angstige momenten. Hij weet nog dat hij tijdens een beschieting dacht: “Daar sta ik dan, 10.000 km van huis, straks word ik door mijn flikker geschoten en dan is het afgelopen.”

Kippenvel
Ineens onderbreekt hij zijn verhaal. “Nu ik dit vertel voel ik kippenvel over mijn armen gaan.” Na twintig jaar begint het door te dringen wat hij toen heeft beleefd. Erwin vertelt dat hij gisteren in het militair hospitaal is geweest. Hij blijkt PTSS te hebben en moral injury, twee bij veteranen voorkomende psychische aandoeningen als gevolg van trauma en gewetensconflict. Inmiddels is hij in therapie.

Hoge prijs
Vijf maanden duurde de uitzending in Cambodja. Daarna volgde een uitzending naar Haïti. De ervaringen in dit doodarme en verwarde land waren voor hem niet veel minder traumatisch. Tenslotte verbleef marinier Van Delzen nog een jaar op Aruba. Een veelbewogen marinierstijd. Avontuurlijk, jawel, maar we vergeten de prijs die veteranen moeten betalen. “Ik voel me voor een emotionele muur staan,” zegt Erwin openhartig. Hij verwoordde het treffend in een gedicht:

De extreme omstandigheden zijn voorbij.
De muur is onze prijs, de prijs van de vrijheid.